HİNT ALT KITASI TAKVİMİ
- ŞAHSİYETLER -- OLAYLAR -
13 ARALIK
Hint Alt Kıtasının Önde Gelen
Dinî, İlmî ve Siyâsî Şahsiyetlerinden
(1885-1949)
Soyu üçüncü halife Hz. Osman’a (r.a.) kadar uzandığı için Osmânî nisbesi ile anılan Şebbir Ahmed, 1885 (bazılarınca 1886 veya 1887) yılında Hindistan’ın Uttar Pradeş eyaletine bağlı Bicnor şehrinde dünyaya geldi. Babası Mevlânâ Fazlurrahman eğitim müfettişi idi. İlk eğitimine altı yaşında Bireli’de başladı ve 1895 yılında dönemin meşhur eğitim kurumu Diyobend Medresesi’ne (Dârülulûm-i Diyobend) girdi. 1908 yılında medreseyi dönem birincisi olarak tamamladı. Burada medrese müfredatına ek olarak kendisini Tefsir, Hadis ve Fıkıh alanlarında da yetiştirdi; Arap, Fars ve Urdu dillerinde önemli mesafeler kat etti, ayrıca belagat, mantık, felsefe, edebiyat ve münazara ilimlerini de okudu.
Şebbir Ahmed Osmanî’nin hayatındaki en önemli olay belki de uzun yıllar Şeyhü’l Hind Mahmud Hasan Diyobendî’nin (1851-1920) yakınında bulunmak ve onun seçkin öğrencileri arasına girmektir. Çünkü Şeyhü’l Hind bir grup öğrencisini özel olarak eğitmiş ve onları ilmi ve siyasi olarak geleceğe hazırlamıştır. Osmanî mezun olduğu yıl medresede müderrislik hayatına da başlamış bir süre de Delhi’deki Fetihpur medresesinde hocalık yapmıştır. Hocası Mahmud Hasan Diyobendî Osmanlı Devleti için İngilizler’e karşı bir hareket başlatmak üzere Hicaz’da bulunduğu sürede onun derslerini Şebbir Ahmed Osmânî vermiştir. 1926 yılında Surat bölgesindeki Dabil (Dabhel) şehrinde bulunan Câmia-i İslâmiyye’de Hadis ve Tefsir âlimi Enver Şâh Keşmîrî (1875-1933) ile birlikte hocalık yaptı ve onun vefatıyla Buhari derslerini üstlendi. Mevlâna Eşref Ali Tânevî’nin (1863-1943) isteği üzerine Diyobend’e geri dönen Osmanî 1934-1943 yılları arasında bu medresede baş müderris olarak görev yapmıştır. Öğrenciler arasında Karaçi Dârülulûm’unun kurucusu Muhammed Şefi Diyobendî (1897-1976), Menâzir Ahsen Geylânî (1892-1956) ve Bangladeş’te Diyobend ekolüne ait medreseler kurulmasında öncülük yapan Şemsü’l-Hak Feridpurî (1896-1969) gibi önemli şahsiyetler bulunmaktadır.
Şebbir Ahmed Osmanî’nin din eğitimi ve ilmî hizmetler dışındaki çabaları da önemlidir. Mahmud Hasan Diyobendî’nin öncülüğünde 1920 yılında Aligarh’ta kuruluşu gerçekleştirilen Camia Milliye İslâmiye adlı üniversitenin kuruluş konuşmasını hocası adına ve Kurucu Komite Üyesi vasfıyla Osmânî okumuştur. Sonraki zamanlarda da Üniversite ile olan ilgisi devam etmiştir.Bir grup arkadaşı ile birlikte Hint Alt Kıtasında Müslümanlar için bağımsız bir İslâm devletinin kurulması için mücadele vermiş ve Pakistan’ın kurulması öncesinde Cemiyet-i Ulema-i İslam (1946) adıyla siyâsî bir hareketin kurulmasında aktif rol almış vefatına kadar da bu partinin başkanlığını yürütmüştür. Osmanî, üyesi olduğu Pakistan Kurucu Meclisi’nde yaptığı konuşmasında, Pakistan’ın, materyalizmin girdabına hapsolmuş, ateizmin karanlığında amaçsızca dolaşan dünyaya ışık tutan bir deniz feneri olacağına dair ümitli olduğunu ifade etmiştir. İlk Pakistan Anayasası’nın hazırlanmasında da katkıları bulunan Şebbir Ahmed Osmanî, bugün de İslâm dünyasında saygı duyulan bir kişilik olarak kalmaya devam etmektedir. Karaçi Üniversitesi tarafından fahri doktorası bulunan Osmânî, ilme olan katkıları, siyasi aktivizmi ve Müslümanların eğitim davasına olan bağlılığı ile hatırlanmaktadır. Osmânî, 13 Aralık 1949 (21 Safer 1369) tarihinde Behâvelpûr’da vefat etmiş ve Karaçi’de Üniversiteye bağlı Islamia College içine defnedilmiştir.
Şebbir Ahmed Osmanî’nin Arapça ve Urduca eserlerinden bazıları şunlardır:
- Tefsir-i Osmanî. Osmânî hocası Şeyhu’l-Hind’in başlayıp Nisâ sûresinde bıraktığı hâşiyeleri tamamlamış ve Tefsîr-i Osmânî adıyla tek cilt olarak neşretmiştir.
- Fethü’l-Mülhim Şerhü Sahîhi Müslim. Osmânî tarafından yazılan ancak tamamlanamayan bu şerh çalışmasının üç cildinden sonraki kısım M. Taki Osmanî tarafından Tekmiletü Fethi’l-Mülhim adıyla tamamlanarak yayımlanmıştır.
- Şerh-i Urdu Buhari-i Şerif
- el-Akl ve’n-nakl. Kelama dairdir.
- İcazu’l-Kur’ân. Kur'ân'ın icazı ile ilgili küçük bir kitaptır (Lahor 1975).
- Letâifu’l-hadis.
- ed-Dâru’l-âhira.
- er-Rûh fi’l-Kur’ân.
- eş-Şihâb. İrtidat hakkındadır.
Şebbir Ahmed Osmânî eserleri ile Türkiye’de de tanınmaktadır. Ayrıca hakkında bazı ilmî akademik çalışmalar da yapılmıştır. Yusuf Ziya Mermertaş’ın Şebbir Ahmed Osmani ve Fethü'l-Mülhim'deki Şerh Metodu (2017) başlıklı yüksek lisans tezi ve Şebbir Ahmet Osmânî’nin Hayatı, Fethü’l-Mülhim Adlı Eserindeki Şerh Metodu ve Ele Aldığı Temel Konular (2018) başlıklı makalesi bulunmaktadır. Hakkında başta Urduca olmak üzere birçok başka dilde de çalışmalar bulunmaktadır.
(Bu yazı HAKAMER Araştırma ve Yayın Birimi tarafından hazırlanmıştır.)